Dlaczego uchwalono nową ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy?
Celem nowej ustawy ustawy jest dostosowanie polskiego systemu prawnego do przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu i zmieniającej dyrektywę 2009/101/WE (COM(2016) 450 final), zwanej dalej „dyrektywą 2015/849”, oraz znowelizowanych zaleceń Financial Action Task Force (FATF), a także zwiększenie efektywności krajowego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Ustawa wykorzystuje też doświadczenia związane ze stosowaniem przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz
W rozwiązaniach ustawy uwzględniono również zalecenia kierowane pod adresem krajowego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu przez Komitet Ekspertów ds. Oceny Środków Zapobiegania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu – MONEYVAL, zawarte w raporcie z przeprowadzonej w 2013 r. ewaluacji polskiego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Adresatami ustawy są przede wszystkim tzw. instytucje obowiązane. Określony w ustawie katalog instytucji obowiązanych uwzględnia regulację dyrektywy 2015/849, w której wskazano kategorie podmiotów zobowiązanych do stosowania przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Ponadto, w ustawie doprecyzowano zakres, w jakim obowiązki instytucji obowiązanych spoczywają na stowarzyszeniach posiadających osobowość prawną oraz fundacjach, wskazując, że dotyczy on wyłącznie przypadków przyjęcia lub dokonania płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro. Próg 10 000 euro został skorelowany z progiem 10 000 euro wskazanym w dyrektywie 2015/849.
Ograniczony został też zakres, w jakim adwokaci, radcy prawni, prawnicy zagraniczni oraz doradcy podatkowi będą podlegać obowiązkom związanym z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Z kolei rozszerzeniu uległ katalog transakcji, w związku z którymi na notariuszach będą spoczywać obowiązki instytucji obowiązanych, co wynika z praktycznych doświadczeń stosowania dotychczasowych przepisów.
Fundamentalne dla ustawy pojęcia „prania pieniędzy” oraz „finansowania terroryzmu” zostały zdefiniowane poprzez odwołanie się do czynów karalnych, stypizowanych, odpowiednio, w art. 299 oraz art. 165a Kodeksu karnego. Tym samym, w odniesieniu do prania pieniędzy zrezygnowano z przysparzającej szeregu wątpliwości o charakterze interpretacyjnym definicji legalnej tego pojęcia, skonstruowanej wyłącznie na potrzeby przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Ustawa określa organy administracji rządowej właściwe w sprawach przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zadania Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, zwanego dalej „Generalnym Inspektorem”, zasady współpracy z Generalnym Inspektorem, procedurę sporządzania rocznego sprawozdania przedstawianego przez Generalnego Inspektora Prezesowi Rady Ministrów, zasady wyłączenia Generalnego Inspektora od wykonywania zadań oraz kwestie delegacji osób zatrudnionych w innych organach i jednostkach administracji publicznej do pracy w jednostce organizacyjnej wspomagającej Generalnego Inspektora w realizowaniu jego zadań.
Tworzy również mechanizm do pozyskiwania oraz przetwarzania przez Generalnego Inspektora informacji istotnych dla realizacji jego zadań, poza informacjami przekazywanymi przez instytucje obowiązane.
W ustawie uregulowano zasady funkcjonowania Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego, jako ciała o charakterze opiniodawczo-doradczym działającego przy Generalnym Inspektorze Informacji Finansowej. Określono także w sposób szczegółowy obowiązki instytucji obowiązanych do zastosowania środków bezpieczeństwa finansowego.
Ustawa wprowadza prawne ramy procedury wstrzymania transakcji oraz blokady rachunku. Regulacje te, w przeważającej mierze, oparte są na obecnie obowiązujących przepisach normujących te zagadnienia, zawartych w rozdziale 5 ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem rozdziału 6, art. 194 i art. 195, które wchodzą w życie po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia.
