Co jest istotne i o czym należy wiedzieć przy zastosowaniu następujących sposobów egzekucji:
1. egzekucja z ruchomości–
– Zgodnie z treścią art. 845 § 2 k.p.c. zająć można ruchomości dłużnika będące bądź w jego władaniu, bądź we władaniu samego wierzyciela, który do nich skierował egzekucję. Ruchomości dłużnika będące we władaniu osoby trzeciej można zająć tylko wówczas, gdy osoba ta zgadza się na ich zajęcie albo przyznaje, że stanowią one własność dłużnika, oraz w wypadkach wskazanych w ustawie. Według zaś treści art. 845 § 2a k.p.c. w przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych komornik może zająć także ruchomości będące we władaniu osoby zamieszkującej wspólnie z dłużnikiem bez zgody tej osoby, chyba że przedstawi ona dowód, że ruchomości są jej własnością. Wskazane przepisy są wynikiem przyjęcia przez ustawodawcę, że komornik nie jest władny dokonywać ustaleń co do własności ruchomości, którymi dłużnik egzekwowany włada lub współwłada. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 grudnia 1991 r. (IV CR 550/90) komornik może także domniemywać, iż rzecz znajduje się co najmniej we współposiadaniu dłużnika egzekwowanego i w związku z tym może dokonać zajęcia egzekucyjnego w przypadku, gdy rzecz ruchoma znajduje się w mieszkaniu lub innym miejscu zajmowanym przez dłużnika wspólnie z osobami trzecimi, a zwłaszcza jeśli są to członkowi rodziny dłużnika, gdy nic innego nie wynika z charakteru rzeczy lub innych szczególnych okoliczności. Zatem komornik winien przy zajęciu wziąć pod uwagę charakter rzeczy oraz okoliczności w jakich dochodzi do ewentualnego zajęcia.
Po skutecznym dokonaniu zajęcia przez komornika ruchomości wyznaczana jest licytacja publiczna, w toku której może nastąpić sprzedaż rzeczy- w postępowaniu mogą być wyznaczone dwie licytacje- pierwsza i druga. Na pierwszej cena wywołania (najniższa cena za jaką można nabyć rzecz) wynosi 75% wartości rynkowej (ceny oszacowania, którą komornik wpisuje w protokół zajęcia przy czynności), na kolejnej cena wywołania wynosi 50 % ceny oszacowania.
Z sumy uzyskanej ze sprzedaży zaspokaja się wierzycieli, potrąca się też koszty egzekucyjne.
Są też inne sposoby sprzedaży ruchomości w toku postępowania egzekucyjnego, rzadko stosowane i z uwagi na zakres tematyczny niniejszego opracowania, ich specyfika została pominięta.
– Co do zasady egzekucję prowadzi się z wszystkich ruchomości dłużnika, chyba, że co innego wynika z tytułu wykonawczego. Od tej zasady ustawa przewiduje jednak wyjątki wyliczając przedmioty, które z przyczyn humanitarnych i społecznych nie podlegają egzekucji. Są to:
przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu, a także zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca oraz jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów, narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych. Ograniczeniu podlegają przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową;
W razie skierowania egzekucji sądowej przeciwko rolnikowi, który prowadzi gospodarstwo rolne, niezależnie od przedmiotów wyłączonych spod egzekucji przez kodeks postępowania cywilnego, egzekucji nie podlegają ponadto jeszcze inne, szczegółowo określone w przepisach rozporządzenia przedmioty.
Komornik winien przy zajęciu brać pod uwagę te ograniczenia, oceniając stan majątku dłużnika i to, które przedmioty są niezbędne dla niego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny. Uważam jednak, że nie zawsze posiada dostateczną wiedzę na temat dłużnika pozwalającą prawidłowo ocenić np. które rzeczy służą do pracy zarobkowej i z tego powodu dłużnik winien składać stosowne wnioski w tym zakresie. Brak aktywności ze strony dłużnika, ukrywanie się przed komornikiem może spowodować, że zostaną zajęte rzeczy, które podlegałyby wyłączeniu z egzekucji.
Podkreślam, że skierowanie egzekucji do któregoś z przedmiotów wyłączonych z mocy prawa podlega w całości lub w części umorzeniu, zaś czynność komornika związana z zaliczeniem danego przedmiotu do takiej, a nie innej kategorii podlega zaskarżeniu skargą na czynność komornika.
2. egzekucja z nieruchomości
Przy wskazanym sposobie egzekucji, komornik po zajęciu, dokonuje, na wniosek wierzyciela tzw. opisu i oszacowania, czynności, w ramach której biegły sądowy – rzeczoznawca majątkowy wycenia nieruchomość i określa jej wartość rynkową. Cena wywołana w licytacjach wynosi odpowiednio ¾ ceny wywołania i 2/3 ceny oszacowania. Komornik prowadzi egzekucję z nieruchomości do momentu zamknięcia przetargu (zakończenia licytacji), dalsze czynności związane z udzieleniem przybicia, przysadzenia własności i podziałem sumy uzyskanej z licytacji prowadzi Sąd.
Istotną kwestią jest to, iż po dokonaniu zajęcia, rozporządzenie przed dłużnika (czyli np. sprzedaż, darowizna) nieruchomością nie ma wpływu na dalsze postępowanie. Nabywca może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze dłużnika. W każdym razie czynności egzekucyjne są ważne tak w stosunku do dłużnika, jak i w stosunku do nabywcy. Natomiast rozporządzenia przedmiotami podlegającymi zajęciu razem z nieruchomością po ich zajęciu są nieważne.
Obciążenie nieruchomości przez dłużnika po jej zajęciu (np. poprzez wpis hipoteki) oraz rozporządzenie opróżnionym miejscem hipotecznym jest nieważne. W razie wpisania hipoteki przymusowej po zajęciu nieruchomości zabezpieczona nią wierzytelność nie korzysta z pierwszeństwa zaspokojenia przewidzianego dla należności zabezpieczonych hipotecznie.
Tak samo wygląda sytuacja z oddaniem zajętej nieruchomości w użyczenie, leasing, najem lub dzierżawę – jest to bezskuteczne wobec nabywcy nieruchomości w egzekucji.
3.egzekucja z wynagrodzenia za pracę, świadczeń emerytalno-rentowych ZUS, rachunku bankowego, czy innych wierzytelności, w tym przysługujących z Urzędu Skarbowego z tytułu zwrotu nadpłaty podatku wynikającego z rozliczenia rocznego PIT.
Przy zastosowaniu tych sposobów egzekucji, komornik zawiadamia zakład pracy, bank, czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub podmiot, na rzecz którego dłużnik świadczy usługi, wykonuje zlecenia o fakcie dokonania zajęcia, wzywając dany podmiot, aby nie wypłacał dłużnikowi należnej kwoty, tylko przekazywał ją bezpośrednio do komornika. Dłużnik zawiadamiany o powyższym otrzymuje zakaz odbioru zajętych kwot. Z wyegzekwowanych kwot komornik dokonuje podziału między wierzycielami, potrącając koszty egzekucyjne.
Przy egzekucji z wyżej wskazanych sposobów nie podlegają egzekucji:
– sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych;
– sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego;
– prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu;
– świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych, w granicach określonych w wysokości 3/4, lecz nie dotyczy to egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów (zatem komornik może zająć tylko 25 % kwot z tytułu odszkodowania)
– świadczenia z pomocy społecznej
– u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada nie podlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nie otrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie;
– świadczenia alimentacyjne, świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych oraz świadczenia z pomocy społecznej.
Jeżeli dłużnik zatrudniony jest na podstawie umowę o pracę, zajęciu podlega 50% jego zarobków ( nie dotyczy zobowiązań dłużnika z tytułu alimentów- wtedy 60%), przy czym zajęciu nie podlega wynagrodzenie za pracę w wysokości brutto 1.680,00 zł, ale wyliczenia te dotyczą jednego etatu- w razie zatrudnienia w wymiarze niższym, niż 1 etat, kwoty wolne od potrąceń ulegają proporcjonalnemu zmniejszeniu. I te ograniczenie nie są stosowane w przypadku alimentów.
Emerytury i renty podlegają zajęciu w wysokości 25 %, ale wolne są od egzekucji i potrąceń w wysokości 50 % najniższej emerytury lub renty – zależnie od rodzaju pobieranego przez emeryta (rencistę ) świadczenia. ( art.141ust.1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) . Kwoty najniższych gwarantowanych świadczeń emerytalno-rentowych
od 1 marca 2014 r.:
emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renta rodzinna
844,45 zł
renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy
648,13 zł
renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową i renta rodzinna wypadkowa
1013,34 zł
renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową
777,76 zł
W przypadku, gdy dłużnik wykonuje prace na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowy zlecenia, o dzieło) potrąceniu podlegają kwoty w całości, jednakże, gdy jest to jedyne i stałe źródło utrzymania dłużnika (pracuje od dłuższego czasu u jednego pracodawcy, ale nie ma umowy o pracę) potrąceniu podlegają kwoty w takiej wysokości, jak gdyby pracował na podstawie umowy o pracę. W zasadzie to zakład pracy dokonuje potrąceń, stosując odpowiednie ograniczenia wynikające z przepisów prawa, ale też dłużnik powinien dbać o swoje sprawy, przyjść do komornika, złożyć odpowiednie dokumenty i wnioski. W tym miejscu kolejny raz apeluję do dłużników ukrywających się przed komornikiem- często brak wiedzy nie pozwala na prawidłową ocenę i odpowiednią kwalifikację danego sposobu wykonywania pracy.
W przypadku egzekucji z rachunków bankowych wolne od zajęcia są środki do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłaty z zysku, za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytuły wykonawczego (jest to wynagrodzenie ogłaszane co miesiąc, we wrześniu 2014 r. wyniosło 3900,00 zł. Środki wolne, aktualnie do wysokości 3900,00 zł x 3, czyli 11700 z w ogóle nie ulegają zajęciu; wszelkie wpływy przewyższające tę kwotę podlegają zajęciu).