Jakie są zasady dziedziczenia środków znajdujących się na indywidualnym rachunku bankowym?
Zgodnie z ogólną zasadą dziedziczenia, ukształtowaną w treści art. 922 § 1 oraz 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 t.j., dalej: k.c.), prawa, ale także obowiązki majątkowe zmarłego spadkodawcy zasadniczo przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób, będących jego spadkobiercami. Norma ta odnajdzie swoje zastosowanie również do środków finansowych zgromadzonych na indywidualnym rachunku bankowym zmarłego, które były na nim zdeponowane w chwili śmierci spadkodawcy.
W tym miejscu należy wspomnieć, że z rachunku bankowego zmarłego w pierwszej kolejności będą mogły zostać zaspokojone inne należności, jak choćby zwrot kosztów pogrzebu (omówiony w I części poradnika spadkowego), kwota przeznaczona na poczet dyspozycji wkładem na wypadek śmierci czy suma wypłaty kwoty z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego, które wyłączone są spod spadkobrania.
Oznacza to, że co do zasady, w razie braku odpowiednich poleceń lub roszczeń, całość majątku zgromadzonego na rachunku bankowym zmarłego wejdzie w skład spadku po nim, który będzie podlegać dziedziczeniu przez spadkobierców zmarłego.
Zgodnie zaś z treścią art. 926 § 1 k.c. powołanie do dziedziczenia może wynikać z ustawy lub z testamentu. Wskazać przy tym należy, że ustawodawca pierwszeństwo przypisał dziedziczeniu testamentowym – dopiero w sytuacji, kiedy spadkodawca nie powołał nikogo do spadku albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą, dojdzie do spadkobrania z ustawy.
Do nabycia spadku dochodzi wraz z momentem otwarcia spadku, co następuje z chwilą śmierci spadkodawcy (por. art. 924-925 k.c.). Warto przy tym podkreślić, że spadkobranie z momentem otwarcia spadku nie jest stanem definitywnym, a jedynie pewnym swoistym domniemaniem. Na mocy bowiem art. 1012 k.c. spadkobierca może spadek przyjąć wprost (przyjęcie proste, spadkobierca odpowiada wtedy bez ograniczeń za długi spadkodawcy), przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza (odpowiedzialność za długi spadkodawcy jest ograniczona do wartości czynnej spadku, a więc wartości majątku nabywanego przez spadkobiercę wskutek spadkobrania), bądź spadek w całości odrzucić. Co istotne, niemożliwe jest częściowe odrzucenie oraz częściowe przyjęcie spadku.
Zgodnie zaś z art. 1015 § 1 i 2 k.c., spadkobierca jest zobowiązany złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie sześciu miesięcy, liczonym od dnia, w którym dowiedział się on o tytule swojego powołania do dziedziczenia. Takie ujęcie oznacza, że termin ten może być liczony od innej daty niż dzień otwarcia spadku, jeśli spadkobierca dopiero po niej dowiedział się o powołaniu do spadku. Co szczególne, brak złożenia przez spadkobiercę wymaganego oświadczenia, oznacza przyjęcie przez niego spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Do uzyskania wypłaty środków zgromadzonych na rachunku bankowym wymagane jest przedłożenie odpowiedniego dokumentu, z którego będzie wynikać tytuł prawny, potwierdzający fakt dziedziczenia po zmarłym. Może nim być wydane przez sąd postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub też notarialne poświadczenie dziedziczenia. W sytuacji, gdy do spadkobrania zostanie powołana więcej niż jedna osoba, niezbędne będzie przedstawienie także dokumentu potwierdzającego dokonanie działu spadku. W myśl art. 1037 § 1 k.c., dział spadku może nastąpić na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami lub na mocy orzeczenia sądu, wydanego na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.
