Obniżono mi odszkodowanie, powołując się na przyczynienie po mojej stronie - co to takiego?

Nie zawsze osoba, która została poszkodowana w wypadku komunikacyjnym nie miała wpływu na fakt zaistnienia wypadku. Często sami poszkodowani swoim nierozmyślnym zachowaniem stwarzają bardzo niebezpieczną sytuację na drodze, a czasem to właśnie ich zachowanie jest w części przyczyną zaistniałego wypadku komunikacyjnego. Sytuację w której poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody reguluje art. 362 kodeksu cywilnego, opisujący tzw. przyczynienie się poszkodowanego. Za przyczynienie się należy uznać takie zachowanie poszkodowanego, które pozostaje w związku przyczynowym ze szkodą oraz jest obiektywnie nieprawidłowe. Może to być więc działanie, ale również zaniechanie, tj. niepodjęcie odpowiedniego działania, które miało wpływ na powstałą szkodę. Przyczynienie się poszkodowanego może polegać na przyczynieniu się do powstania szkody oraz przyczynieniu się do zwiększenia rozmiarów już powstałej szkody. Jeżeli sam poszkodowany przyczynił się do szkody, zakład ubezpieczeń ma prawo obniżyć wypłacone odszkodowanie.

Praktyczne wskazówki co do tego, jakie zachowanie stanowi przyczynienie się poszkodowanego, przedstawia nam w praktyce orzecznictwo sądów. Poniżej prezentujemy wybrane orzeczenia sądów, które obrazują instytucje przyczynienia się poszkodowanego.

wyrok SN z 1983.07.14, sygn. II CR 212/83

Stosownie do treści art. 16 ustawy z dnia 27 listopada 1961 r. o bezpieczeństwie i porządku ruchu na drogach publicznych (Dz. U. Nr 53, poz. 295 ze zm.), przeznaczeniem świateł w każdym pojeździe jest nie tylko oświetlanie na potrzeby kierującego drogi przed pojazdem na odpowiednią odległość, ale stworzenie innym użytkownikom drogi możliwości skuteczniejszego dostrzeżenia położenia tego pojazdu. Zaniechanie obowiązku zapalenia po zmroku przedniego światła przez kierującego pojazdem, z którym następnie zderzył się czołowo inny pojazd, musi być na tle art. 362 k.c. uznane za okoliczność przemawiającą za przyjęciem, iż kierowca ten przyczynił się w istotnym stopniu do wypadku i powstałej w jego wyniku szkody.

wyrok SN z 1971.10.21, sygn. I CR 465/71

Przepis art. 362 k.c. obejmuje wypadki przyczynienia się poszkodowanego do szkody swym postępowaniem choćby niezawinionym. Wystarczającą przesłanką stosowania tego przepisu jest istnienie związku przyczynowego między zachowaniem się poszkodowanego a powstaniem szkody.

wyrok SN z dnia 1970.01.20, sygn. II CR 624/69

Zachowanie się małoletniego poszkodowanego, któremu z powodu wieku winy przypisać nie można (art. 426 k.c.), może stosownie do art. 362 k.c. uzasadniać zmniejszenie odszkodowania należnego od osoby odpowiedzialnej za szkodę na podstawie art. 436 k.c.

wyrok< SN z dnia 2006.08.03, sygn. IV CSK 118/06

Zachowanie się małoletniego poszkodowanego, stanowiące odrębną, konkurencyjną współprzyczyną szkody w stosunku do zdarzenia przypisywanego osobie ponoszącej odpowiedzialność za szkodę na zasadzie ryzyka, podlega ocenie w kategoriach przyczynienia także wtedy, gdy poszkodowanemu z powodu wieku winy przypisać nie można

Cytowane tu orzeczenia sądów wskazują, jakie w praktyce zachowania poszkodowanego można uznać za jego przyczynieniem się. Powołane sytuacje są również w praktyce najczęstszymi w których poszkodowany faktycznie miał wpływ na samo powstanie lub zwiększenie szkody. Należy wskazać, iż zachowanie musi zostać ocenione jako nieprawidłowe. Działanie poszkodowanego, które miało na celu np. ratowanie zdrowia lub życia innej osoby, a skutkowało np. wypadkiem komunikacyjnym, nie powinno zostać uznane za przyczynienie.

Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania szkody to na podstawie art. 362 kodeksu cywilnego, obowiązek naprawienia szkody (a w konsekwencji odszkodowanie) ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosowanie do okoliczności, zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Przyczynienie określa się procentowo, co w praktyce skutkuje tym, iż całe wypłacane poszkodowanemu odszkodowanie zostaje zredukowane o ten właśnie określony procent. Procentowe określanie stopnia przyczynienia poszkodowanego budzi spory w doktrynie prawnej, jednak obecnie jest to najbardziej powszechny i najczęściej stosowany przez sądy sposób określania zarówno stopnia przyczynienia, jak i należnej wysokości obniżonego odszkodowania.

Możliwość obniżenia odszkodowania istnieje wtedy, gdy związek pomiędzy działaniem lub zaniechaniem poszkodowanego a powstałą szkodą jest taki, że gdyby nie określone zachowanie się lub zaniechanie poszkodowanego bądź w ogóle nie doznałby on szkody, bądź też wystąpiłaby ona w mniejszym rozmiarze. Każdą sytuację w której istnieje prawdopodobieństwo, iż poszkodowany przyczynił się do powstania szkody należy rozpatrywać indywidualnie i trudno tu wskazać generalne zasady obniżania należnego poszkodowanemu odszkodowania. Należy jednak pamiętać, iż niemożliwe jest w obecnym stanie prawnym całkowite pozbawienie poszkodowanego odszkodowania w związku z jego przyczynieniem się. Takie całkowite pozbawienie odszkodowania może nastąpić dopiero w sytuacji wyłącznej winy poszkodowanego - to znaczy w przypadku, gdy jedyną przyczyną powstałej szkody jest wyłączna, całkowita wina samego poszkodowanego.

Należy zwrócić uwagę, iż przyczynienie się poszkodowanego, uregulowane w art. 362 kodeksu cywilnego, nie powinno być mylone z instytucją obniżenia odszkodowania ubezpieczającemu na podstawie art. 816 kodeksu cywilnego. Instytucje te regulują odmienne kwestie, gdyż pierwsza dotyczy osoby poszkodowanej, niebędącej stroną umowy ubezpieczenia, której odszkodowanie może być obniżone w związku z jej nieprawidłowym zachowaniem. Druga sytuacja określa natomiast stosunek pomiędzy osobą ubezpieczającą (siebie lub swoje mienie) a zakładem ubezpieczeń. Przykładem może być tutaj powoływany często wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 20 grudnia 1994 r. (sygn. I ACr 459/94), gdzie sąd stwierdził, że oddanie szybkiego zachodniego pojazdu do prowadzenia osobie użytkującej na co dzień Fiata 126p, a więc o znacznie niższych parametrach technicznych, na dodatek w warunkach nocnych, stąd przy gorszej widoczności i nieprzystosowaniu organizmu do jazdy nocnej i to po śliskiej, bo mokrej nawierzchni, zwiększa ryzyko zaistnienia wypadku i w świetle art. 816 k.c. uzasadnia stosowne obniżenie świadczenia, do jakiego z mocy ubezpieczenia autocasco zobowiązany jest ubezpieczyciel.

Przytoczone powyżej orzeczenie dotyczy instytucji uregulowanej w art. 816 kodeksu cywilnego. Często jednak zdarza się, iż jest nieprawidłowo powoływane, jako związane z instytucją przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody.

źródło: rf.gov.pl

» Porady prawne